در قرآن و سنت ( عترت ) بر گفتگو و به نقد کشیدن اهل کتاب ، به صورتی محترمانه و با تکیه بر مشترکات ( به عنوان مقدمه بحث ) تأکید شده است.  

همچنین مناظره و گفتگوی امام رضا [ علیه السلام ] با علمای اهل کتاب :  

همان ، ج 2 ص 41 

تکیه بر مشترکات ؟

برخی معتقدند که نباید با اهل کتاب (پیروان ادیان آسمانی) مناظره کرد. این افراد به آیاتی از قرآن استناد می کنند ، مثلاً :

 در سوره عنکبوت ، آیه 46 :

با اهل کتاب جز به روشى که نیکوتر است مجادله ( مناظره و گفتگو ) نکنید، مگر کسانى از آنان که ستم کردند، به آنها بگویید که ما به تمام آنچه از سوى خدا بر ما و شما نازل شده ایمان آورده‏ایم، و معبود ما و شما یکى است، و ما در برابر او تسلیم هستیم...

پاسخ ما به این افراد :

1. خود قرآن باورهای نادرست اهل کتاب را به نقد می کشد. آیاتی ارائه شد.

2. در سنت پیامبر و اهل بیت فراوان آمده است که آنان محترمانه با پروان دیگر ادیان گفتگو می کردند.

3. آیه فوق ، 46 سوره عنکبوت می گوید مجادله نکنید ، گر به نیکوترین شیوه . یعنی به نیکوترین صورت مناظره کنید. اما اگر با ستمگران که از سر تعصب حقیقت را نمی پذیرند، برخورد کردید ( مگر کسانى از آنان که ستم کردند... ) تنها و تنها بگویید که ما بر آنچه به ما و شما نازل شده ایمان داریم. ( همین قدر ) یعنی تکیه بر مشترکات ، به عنوان اتمام حجت و حرف آخر (آن هم در مقابل ستمگرانی که حاضر به پذرش حق نیستند.)

4. تکیه بر مشترکات ، علاوه بر اتمام حجت ، می تواند مقدمه بحث هم باشد :

در سوره آل عمران ، آیه 64 - 66 :

بگو اى اهل کتاب، بیایید از آن کلمه حق که میان ما و شما یکسان است، پیروى کنیم که به جز خداى یکتا را نپرستیم، و چیزى را با او شریک قرار ندهیم، و برخى برخى را به جاى خدا به ربوبیّت تعظیم نکنیم. پس اگر از حق روى گردانند بگویید شما گواه باشید که ما تسلیم فرمان خداوندیم. اى اهل کتاب، چرا در آیین ابراهیم با یکدیگر مجادله مى‏کنید؟ در صورتى که تورات و انجیل شما فرستاده نشد مگر بعد از ابراهیم آیا تعقل نمى‏کنید؟ گیرم در آنچه مى‏دانید شما را مجادله روا باشد، چرا در آنچه علم ندارید جدل و گفتگو به میان آورید؟ و خدا همه چیز را مى‏داند و شما نمى‏دانید.

روشن است که در آیات فوق ، پس از دعوت به اشتراکات ، اهل کتاب را نقد می کند. یعنی تکیه بر اشتراکات ، مقدمه ی بحث است. پس از تکیه بر اشتراکات باید مناظره و گفتگو هم کرد. (به قرینه آیه 46 عنکبوت، اگر اهل کتاب ، ستمگری پیشه کردند و از پذیرش حق سر باز زدند، باز هم همان اشتراکات را به آنان گوشزد کنید.)

5. ما مسلمانان که به اشتراکات میان همه ادیان آسمانی ایمان داریم. خداپرستی ، نبوت و معاد و ... را ما قبول داریم. ما به همه پیامبران و همه کتابهای آسمانی ایمان داریم. این وسط اهل کتاب هستند که حاضر به پذیرش حرف ما نیستند. آنان هستند که پیامبر و کتاب آسمانی ما را نمی پذیرند. پس در زمینه تکیه بر اشتراکات ، وتاهی و تقصیر از ما نیست. بلکه از سوی طرف مقابل (غیر مسلمانان) است.

6. اگر تکیه بر مشترکات کافی است، پس چرا خداوند در قرآن می فرماید که اسلام بر همه ادیان ، اظهار (برتر و غالب) خواهد شد؟؟ (33 توبه / 28 فتح)