متن شبهه :

چند شرق و چند غرب؟
یک شرق و یک غرب (سوره 26 آیه 28)، دو شرق و دو غرب (سوره 55 آیه 17) چندین شرق و چندین غرب (سوره 70 آیه40)

پاسخ :

بسیار مرسوم است که دربارة یک حقیقت با نگاه و زاویه‌های متفاوت و بر اساس اعتبارات متفاوت تعبیرهای مختلف به کار رود، مثلاً یک موضوع به اعتبارهای مختلف، تقسیم‌های مختلف بپذیرد و اقسام متفاوت داشته باشد، مثلاً در علم زیست‌شناسی در بررسی گیاهان، اقسامی مختلف برای آنها ذکر می‌شود. گاهی به دو قسم تقسیم می‌شوند گاهی به سه یا چهار و... این نوع تقسیمات بر اساس معیارهای مختلف است و هیچ انسان عاقل حتى اگر دانشمند گیاه‌شناس نباشد، نمی‌گوید که دانمشندان دچار تناقض شده‌اند، مگر اینکه انسانی نسبت به دانشمندان زیست‌شناس، دشمنی داشته باشد و بخواهد به هر شکلی که شده و با مغلطه بر آنها ایراد بگیرد، که چرا یک جا دو قسم ذکر کردید و در جای دیگر چهار قسم و...
در مسئله مشرق و مغرب در آیات قرآن نیز مسئله همین است.
هر یک از تقسیمات بر اساس معیار و لحاظ خاصی است. نگاهی به آیات شریفه و توضیح :

سوره 26 آیه 28 :

قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ مَا بَیْنهَُمَا إِن کُنتُمْ تَعْقِلُون‏

(موسى) گفت: «او پروردگار مشرق و مغرب و آنچه میان آن دو است مى‏ باشد، اگر شما عقل و اندیشه خود را به کار مى ‏گرفتید... 

توضیح : اینجا که از یک مشرق و مغرب صحبت میکند، مراد آن جنس و ماهیت مشرق و مغرب است که شامل همة مشرق‌ها و مغرب‌های می‌شود. یعنی مثلاً در قرآن می فرماید ای انسان ! یعنی همه ی انسانها ! وفتی هم که اینجا می فرماید پرودگار مشرق و مغرب ، یعنی پروردگار هر مکان و زمانی که مصداق مشرق و مغرب است. هرچند تعدادشان زیاد باشد. 

سوره 55 آیه 17 :

رَبُّ المَْشْرِقَینْ‏ِ وَ رَبُّ المَْغْرِبَینْ‏ِ

او پروردگار دو مشرق و پروردگار دو مغرب است.

توضیح : مشرق و مغرب را می توان از نگاهی دیگر به دو مشرق و دوم مغرب تعبیر کرد. با توجه به حداکثر «میل شمالى» آفتاب، و «میل جنوبى» آن، در حقیقت دو مشرق و دو مغرب دارد، و بقیه در میان این دو مى‏ باشند. از آنجا که محور زمین نسبت به سطح مدار آن مایل است و زاویه‌ای در حدود 23 درجه تشکیل می‌دهد، و با همین حال به گرد خورشید می‌چرخد، طلوع و غروب خورشید دائماً متغیر به نظر می‌رسد و از 23 درجه میل اعظم شمالی (در آغاز تابستان) تا 23 درجه میل اعظم جنوبی (در آغاز زمستان) در تغییر است که مدار اول را مدار «رأس السرطان» و مدار دوم را مدار «رأس الجدی» گویند، و این دو مشرق و دو مغرب خورشید است و بقیه مدارات در درون این دو مدار قرار دارند. و چون این دو مشرق و مغرب کامل مشخص است روی آن تکیه شده است.
برخی نیز مقصود آن مشرق و مغرب اعتدالی می‌دانند که در ابتدای بهار و پاییز است.

فَلَا أُقْسِمُ بِرَبّ‏ِ المَْشَارِقِ وَ المَْغَارِبِ إِنَّا لَقَادِرُونَ

سوگند به پروردگار مشرقها و مغربها که ما قادریم ...  

توضیح : در این آیه مراد تعداد روزهای سال می‌باشد که به تعداد آن مشرق و مغرب داریم، یا منظور مشرق و مغرب هر منطقه است. که به تعداد مناطق در روی زمین مشرق و مغرب داریم. یعنی هر منطقه ای نسبت به منطقه ی دیگر میتواند مغرب یا مشرق باشد. مثلاً ایران ، مشرقِ عراق است. افغانستان هم مشرقِ ایران است. در عین حال ایران مغرب افغانستان ؛ و عراق هم مغرب ایران است. با این تفصیل و با در نظر گرفتن این معیار ، بی نهایت مشرق و مغرب در زمین وجود دارد. گرچه با لحاظ معیارهای دیگر ، این موضوع در بیان تفاوت دارد.