دوره پنج ساله ی حکومت علی بن ابی طالب ، یک دوره ی جالب و استثنایی برای ایرانیان بود . علاوه بر قرابت و آمیختگی خونی خاندان علی با ایرانیان ( ازدواج حسین بن علی با شهربانو دختر یزدگرد ) ، نحوه ی برخورد امام با ایرانیان ، رسیدگی به اوضاع آنان و مراجعه ی مردم سرزمین ایران به دارالخلافة ، همه نشانگر این است که مردم ایران ، علی بن ابی طالب را پناهگاه خود میدانستند . در ادامه برخی از نامه های مولایمان علی به فرمانداران و والیان نواحی مختلف ایران را بیان میکنیم .

میدانیم که اکثریت قاطع مردم ایران در قرن اول هجری ، زرتشتی بودند و حتی آثار و کتیبه های باستانی نشان میدهد تا قرون بعدی نیز جمعیتی قابل توجه از مردم چنین بودند بودند . 

اما نامه ی امام علی به فرماندار اصفهان، ( قاضی نعمان در دعائم الاسلام و دیگر مورخین معتقدند که مخاطب این نامه ، فرماندار اصفهان ، مخنف بن سلیم ازدی بود )

او را به ترس از خدا در اسرار پنهانی، و اعمال مخفی سفارش می‏کنم، آنجا که هیچ گواهی غیر از او، و نماینده‏ای جز خدا نیست، و سفارش می‏کنم که مبادا در ظاهر خدا را اطاعت، و در خلوت نافرمانی کند، و اینکه آشکار و پنهانش، و گفتار و کردارش در تضاد نباشد، امانت الهی را اداء، و عبادت را خالصانه انجام دهد. و به او سفارش می‏کنم با مردم تندخو نباشد، و به آنها دروغ نگوید، و با مردم به جهت اینکه بر آنها حکومت دارد بی ‏اعتنایی نکند، چه اینکه مردم برادران دینی، و یاری دهندگان در استخراج حقوق الهی ‏اند . بدان ! برای تو در این زکاتی که جمع می‏کنی سهمی معین، و حقی روشن است، و شریکانی از مستمندان و ضعیفان داری، همانگونه که ما حق تو را می‏دهیم، تو هم باید نسبت به حقوق آنان وفادار باشی، اگر چنین نکنی در روز رستاخیز بیش از همه دشمن داری، و وای بر کسی که در پیشگاه خدا، فقرا و مساکین، و درخواست کنندگان و آنان که از حقشان محرومند، و بدهکاران و ورشکستگان و در راه‏ماندگان، دشمن او باشند و از او شکایت کنند. امانتداری کسی که امانت الهی را خوار شمارد، و دست به خیانت آلوده کند، و خود و دین خود را پاک نسازد،درهای خواری را در دنیا به روی خود گشوده، و در قیامت خوارتر و رسواتر خواهد بود، و همانا! بزرگترین خیانت ، خیانت به ملت، و رسواترین دغلکاری، دغلبازی با امامان است، با درود. ( نامه 26 نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی )

نامه بعدی ، نامه امام علی علیه سلام به مأموران مالیات بود که به سوی ایران ، مصر و شام فرستاده شدند :

از بنده خدا علی امیر مومنان به کارگزاران جمع ‏آوری مالیات. پس از یاد خدا و درود، همانا کسی از روز قیامت نترسد، زاد و توشه‏ای از پیش نخواهد فرستاد. بدانید، مسوولیتی را که به عهده گرفته‏اید اندک ، اما پاداش آن فراوان است، اگر برای آنچه که خدا نهی کرد ، کیفری نبود، برای رسیدن به پاداش در ترک آن نیز عذری وجود نداشت، در روابط خود با مردم انصاف داشته باشید، و در برآوردن نیازهایشان شکیبا باشید همانا شما خزانه ‏داران مردم، و نمایندگان ملت، و سفیران پیشوایان هستید، هرگز کسی را از نیازمندی او باز ندارید، و از خواسته ‏های مشروعی محروم نسازید، و برای گرفتن مالیات از مردم، لباسهای تابستانی یا زمستانی، و مرکب سواری، و برده کاری او را نفروشید، و برای گرفتن درهمی، کسی را با تازیانه نزنید، و دست‏اندازی به مال کسی ، نمازگزار باشد، یا غیر مسلمانی که در پناه اسلام است، نکنید، جز اسب یا اسلحه‏ای که برای تجاوز به مسلمانها بکار گرفته می‏شود، زیرا برای مسلمان جایز نیست آنها را در اختیار دشمنان اسلام بگذارد، تا نیرومندتر از سپاه اسلام گردند. از پند دادن به نفس خویش هیچ‏گ ونه کوتاهی نداشته، و از خوش رفتاری با سپاهیان، و کمک به رعایا، و تقویت دین خدا، غفلت نکنید، و از آنچه در راه خدا بر شما واجب است انجام دهید، همانا خدای سبحان از ما و شما خواسته است که در شکرگزاری کوشا بوده، و با تمام قدرت او را یاری کنیم، و نیروئی جز قدرت خداوند نیست.( نامه 51 نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی )

نامه بعدی ، نامه ی امام علی به اسود بن قطبه ؛ فرمانده حلوان ( سر پل ذهاب امروزی ، در کرمانشاه )

پس از یاد خدا و درود . اگر رای و اندیشه زمامدار دچار دگرگونی شود، او را از اجرای عدالت بسیار باز می‏دارد، پس کار مردم در آنچه حق است نزد تو یکسان باشد. زیرا در ستمکاری بهایی برای عدالت یافت نمی‏شود، از آنچه که همانند آن را بر دیگران نمی‏پسندی پرهیز کن، و نفس خود را در آنچه خداوند بر تو واجب کرده است، وادار، در حالی که امیدوار به پاداش الهی بوده و از کیفر او هراسناک باشی. و بدان که دنیا سرای آزمایش است، و دنیاپرست ساعتی در آن نمی‏ آساید جز آنکه در روز قیامت از آن افسوس می‏خورد، و هرگز چیزی تو را از حق بی ‏نیاز نمی‏گرداند. و از جمله حقی که بر توست آن که، نفس خویش را نگهبان باشی، و به اندازه توان در امور رعیت تلاش کنی، زیرا آنچه در این راه نصیب تو می‏شود، برتر از آن است که از نیروی بدنی خود از دست می‏دهی، با درود.( نامه 59 نهج البلاغه ، ترجمه محمد دشتی )