خلاصه مقاله : 

« عقبة بن ابی معیط » از سران مشرکین عرب در صدر اسلام ، به جرم اقدامات نظامی ــ امنیتی علیه مسلمین ؛ به دستور پیامبر (ص) اعدام شد. 

مقاله مفصّل : 

عقبة بن ابی معیط چه کارهایی انجام می داد ؟ 

1. تحریک مشرکین به جنگیدن و حمله به مسلمین ، حضور در جنگ بدر علیه مسلمانان :

در جنگ بدر ، شخصی به نام امیة بن خلف که پیرمردی محترم و معتبر بود، حاضر به جنگیدن و اقدام نظامی علیه محمد (ص) نشد ولی عقبة بن ابى معیط با تحقیر و توهین و تهدید ، او را محبور کرد که در جنگ بدر علیه مسلمین بجنگد.

اسناد :

تاریخ طبری ، ترجمه ابوالقاسم پاینده ، انتشارات اساطیر ، تهران ، چاپ پنجم 1375 ، ج‏ 3 ص 953 
ابن هشام ، السیرة النبویة ، نسخه سایتالإسلام ، ج 1 ص 610
ابن ابى الحدید معتزلى، شرح نهج البلاغة، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى قم، 1404 هجرى قمری ، ج 14 ص 100

عقبة از کسانی بود که در جنگ بدر بسیار علیه اسلام تلاش کرد و در صف کشی علیه اسلام کوشا بود . و یهودیان و دیگران را علیه محمد (ص) تحریک می کرد.

اسناد : 

عبد السلام هارون ، تهذیب سیرة ابن هشام ف نسخه سایت الوراق ، ص 84 
ابن هشام ، السیرة النبویة  ، نسخه سایت الإسلام ، ج 1 ص 300

2. تحقیر و توهین به پیامبر ، تمسخر پیامبر :

عقبة بن ابی معیط از کسانی بود که بسیار پیامبر را ازار می داد. حتی وقتی پیامبر در مسجد در حال عبادت خدا بود ، با ریختن کثافات شکم شتر ( یا قرار دادن شکمبه شتر بر سر پیامبر ) ایشان را تمسخر کرده، مورد تحقیر قرار دادند که پیامبر پس از این اتفاق با قلبی شکسته به درگاه خداوند از دست سران عرب، از جمله عقبة بن ابی معیط و جهالت آن قوم شکایت کرد.

اسناد :

ابن کثیر ، السیرة النبویة ، ج 1 ص 468
ابن حبان ، السیرة النبویة  ، ص 69
دلائل النبوة (مؤلف : بیهقی) ، سایت جامع الحدیث ج 2 ص 160
فضل بن حسن طبرسى ، إعلام‏الورى ، چاپدار الکتب الإسلامیة تهران‏ ، ص 47
ابن ابى الحدید معتزلى، شرح نهج البلاغة، انتشارات کتابخانه آیت الله مرعشى قم، 1404 هـ ق ، ج 6 ص 283

3. تلاش برای کشتن پیامبر ، سوء قصد به جان پیامبر : 

عقبة بن ابی معیط وارد مسجد شد و محمد (ص) را در حال عبادت دید، به سمت او رفت و عبای خود را به دور گرن پیامبر پیچید  و کشید و آنقدر در آن حال نگه داشت تا اینکه پیامبر از حال رفت.

اسناد :

ابن کثیر ، السیرة النبویة ، ج 1 ص 470
ابن حبان ، السیرة النبویة  ، ص 69
أبی نعیم الأصبهانی ، دلائل النبوة ، سایت جامع الحدیث  ج 1 ص 181
دلائل النبوة للبیهقی ، سایت جامع الحدیث ج 2 ص 160
ابن شهرآشوب مازندرانى، مناقب آل أبی طالب (ع)، مؤسسه انتشارات علامه قم، 1379 هـ ق ، ج 1 ص 57

4. وی از مسیحیان علائم و نشانه های حقانیت پیامبر را شنیده بود ، اما با این حال پیامبر را جادوگر و دیوانه و ... می نامید.

برخی از مشرکین مکه برای مبارزه با محمد (ص) ، نزد  سران مسیحی و یهودی مدینه رفتند تا از آنها مسائلی را یاد بگیرند که بتوانند پیامبر را شکست دهند. علمای مسیحی و یهودی مکه نیز گفتند که از وی درباره زمان وقوع قیامت سؤال کنید. اگر گفت زمانش را می دانم ، بدانید که دروغگوست. اما اگر گفت « فقط خدا زمان قیامت را می داند. » بدانید که راست می گوید. سران مشرکین نیز سه نفر به نامهای نَضْرَ بْنَ حَارِثِ بْنِ کَلْدَةَ وَ عُقْبَةَ بْنَ أَبِی مُعَیْطٍ وَ عَامِرَ بْنَ وَاثِلَةَ را فرستادند و دقیقاً پاسخ پیامبر همان بود که علمای یهود گفتند : « فقط خدا زمان قیامت را می داند. » و بر بسیاری از سران مکه روشن شد که محمد همان پیامبر موعود یهودیت و مسیحیت و ... است. اما با این حال ... 

اسناد:

علامه مجلسى، بحار الأنوار ، مؤسسة الوفاء بیروت ، 1404 هـ ق ، ج 7 ص 6

اما با این حال محمد را جادوگر و دیوانه و ... می خواندند.

ابن شهرآشوب مازندرانى، مناقب آل أبی طالب (ع)، مؤسسه انتشارات علامه قم، 1379 هـ ق ، ج 1 ص 4

5. تلاش برای حصر اقتصادی و تبلیغ منفی علیه اسلام و آزار مسلمین :

اسناد :

قطب الدین راوندى، قصص الأنبیاء (ع)، چاپ بنیاد پژوهش‏هاى آستان قدس رضوى، 1409 هـ ق ، ص 328 - 327
امین الاسلام فضل بن حسن طبرسى، إعلام الورى، دار الکتب الإسلامیة تهران ، ص 49

داستان اعدام عقبة بن ابی معیط 

عقبة بن ابی معیط ، پس از تحقیر کردنها و تمسخر کردنها و آزارهای طاقت فرسا که علیه مسلمانان مرتکب شد ، در نهایت در جنگ بدر دستگیر شد و پیامبر نیز به خاطر جرائم امنیتی و نظامی که وی علیه اسلام انجام داد ، حکم اعدامش را صادر کرد. لحظاتی قبل از اجرای حکم ، عقبة با حالت حقارت و ذلیلانه ای به پیامبر عرض کرد : ای محمد ؛ اگر مرا بکشی چه کسانی از فرزندام مراقبت کند ؟ پیامبر در پاسخ گفت : جهنم ... !

این پاسخ پیامبر موجب شده است تا اسلام ستیزان ، از روی ذات خرابشان ، اشک تمساح ریخته و برای سران مشکرین دلسوزی کنند ! در حالیکه بر هر منصفی روشن است که پیامبر در 15 سال اول بعثت هیچ اقدام خشونت آمیزی علیه مشرکین به خرج نداد. با اینکه همواره مورد شکنجه و اذیت و آزار مشکرین قرار داشتند. یعنی آغاز درگیری ها از سوی مشرکین و سران عرب جاهلی بود. 

اما به راستی چرا پیامبر در پاسخ التماس های ذلیلانه ی عقبة گفت : « به جهنم » ؟؟؟

پاسخ : این سخن پیامبر را طبری در تاریخ مشهور خود (تاریخ طبری) در قسمت ذکر وقعة بدر الکبرى ، با این سند آورده است :

حدثنا ابن حمید، قال: حدثنا سلمه قال: قال محمد بن إسحاق کما حدثنى بعض اهل العلم من اهل مکة ...

حدیث گفت برای من ابن حمید ( ابن حمید الرازی ) از سلمة از قول ابن اسحاق ، همانگونه که مثل این سند برخی از عالمان اهل مکه برای من تعریف کرده اند ... 

روشن است که برخی از علمای مکه ، سندی مبهم و نامعلوم است. ارزش علمی ندارد. اما سندی که طبری در ابتدا بیان کرد کرد نشان می دهد وی این سخن را از قول " ابن حمید الرازی " تعریف کرده است. اما وی چگونه انسانی بود ؟

شیعه کلّا او را معتبر نمی داند. 

اهل تسنّن هم او را معتبر نمی دانند. شمس الدین محمد بن أحمد الذهبی ، دانشمند بزرگ مسلمان ایرانی او را ضعیف می داند. یعقوب بن شیبة او را راوی روایات بی اعتبار می داند. أبوزرعة می گوید از ابن حمید 50000 روایت در دست دارم اما حاضر نیستم حتی یک حرف هم از او نقل کنم. ( به خاطر بی اعتباری ) . محمد بن شاذان از قول اسحاق می گوید که ابن حمید کذّاب است. صالح جزرة می گوید که از جانب ابن حمید ، خدا به ما ثواب نمی دهد. (یعنی سخنانش و روایاتی که می گوید ارزش و اعتبار و درنتیجه ثواب ندارد.) صالح جزرة ادامه می دهد که ابن حمید سخنان مردم را در هم کرده و احادیث را منقلب می کند! صالح جزرة همچنین می گوید والله از ابن حمید دروغگوتر ندیدم. ابن خرّاش می گوید که به خدا قسم ، ابن حمید دروغگو است و حدیث می دزدد ! نسائی میگوید ابن حمید معتبر نیست. برخی میگویند احمد بن حنبل ، ابن حمید را معتبر فرض کرده ، ابوعلی النیشابوری میگوید احمد بن حنبل ، ابن حمید را نمی شناخت. اگر می شناخت برایش ارزشی قائل نمی شد. أبو أحمد العسال می گوید که ابن حمید ؛ برای متون سندسازی (جعل سند) می کرد.

اسناد : 

شمس الدین محمد بن أحمد الذهبی ؛ میزان الاعتدال فی نقد الرجال ، ناشر دار الکتب العلمیة ، بیروت ، 1995 ، ج 6 ص 126-127  

پس روشن است که پاسخ پیامبر به عقبة ( یعنی عبارت : به جهنم ) سندی ضعیف دارد. یعنی راوی آن نامعتبر است. اما اگر آن روایت معتبر بوده باشد (به فرض محال) باز هم مشکلی وجود ندارد. چون پیامبر با علم خود به حقیقت جهان پیرامون ، سخن می گوید. یعنی فرزندان عقبة واقعاً لایق جهنم اند. فرزندان عقبة بن ابی معیط بنا بر متون تاریخی : الولید بن عقبة بن أبی معیط + خالد بن عقبة بن أبی معیط + عمارة بن عقبة بن أبی معیط + عمارة بن عقبة بن أبی معیط 

اگر کسی در تاریخ مطالعه کند می فهمد که این فرزندان هیچ یک کارنامه ی مثبتی در تاریخ ندارند و حتی افرادی همچون ولید بن عقبة بن ابی معیط پرونده ای بس ننگین و زشت دارند. 

به هر صورت محاکمه عقبة بن ابی معیط و حکم اعدام وی ، منصفانه و عاقلانه بوده و ما نیز از این حکم حمایت می کنیم.